Congres Hoogbegaafdheid: een levenslange reis  (C2603)

Tijdens de centrale opening biedt dagvoorzitter drs. Mia Frumau een breed perspectief op de levensloop van kinderen en jongeren met een hoog ontwikkelingspotentieel. Zij zal dit deels doen vanuit het perspectief van het kind of de jongere zelf. Vanuit haar expertise schetst Mia hoe biologische, psychologische en sociale factoren elkaar beïnvloeden in de ontwikkeling van een hoog ontwikkelingspotentieel. Ze plaatst individuele kenmerken in de context van gezin, school en maatschappij, en laat zien hoe deze interacterend de groei én de kwetsbaarheid van deze doelgroep bepalen. Deze lezing vormt het kader voor de dag: een uitnodiging om jeugd met een hoog ontwikkelingspotentieel te begrijpen in samenhang met de omgeving en de levensfase waarin een kind zich bevindt. 

Prof. Steven Pfeiffer, PhD, ABPP (USA), heeft meer dan 45 jaar ervaring als klinisch psycholoog, oudercoach, gezinstherapeut, onderzoeker en voormalig directeur van het programma voor hoogbegaafden aan Duke University. In zijn lezing vertelt hij hoe hij drie zogeheten superkenmerken ontdekte: emotionele intelligentie, sociale vaardigheden en karaktersterktes – samen ook wel de Strengths of the Heart genoemd. Aan de hand van voorbeelden uit zijn onderzoek en praktijk laat Pfeiffer zien hoe deze hartkwaliteiten bijdragen aan veerkracht, sociale verbondenheid, empathie, doorzettingsvermogen en leiderschap bij (hoog)begaafde kinderen en jongeren. Deze lezing is in het Engels. 

Tijdens deze lezing staat prof. dr. Anouke Bakx stil bij wat hoogbegaafdheid is, welke vooroordelen er zoal zijn en wat hoogbegaafdheid voor positieve en negatieve impact op iemands leven kan hebben. Er worden specifieke uitdagingen besproken in de verschillende levensfasen. De vraag die centraal staat is: wat is belangrijk om een hoog ontwikkelingspotentieel tot (een optimale) ontwikkeling te brengen. 

Hoogbegaafde mensen denken vaak diep na over zingeving, identiteit, rechtvaardigheid en de betekenis van het leven. Deze existentiële vragen kunnen op verschillende momenten in de levensloop op de voorgrond treden — in de kindertijd, tijdens studie of loopbaan, of juist in latere levensfasen. In deze lezing verkent dr. Willy Peters hoe existentiële thema’s zich ontwikkelen door de jaren heen, welke uitdagingen en kansen ze bieden, en hoe hulpverleners hoogbegaafde 
cliënten hierin kunnen ondersteunen. Een lezing over verdieping, zelfinzicht en het vinden van evenwicht tussen denken, voelen en zijn.

De eerste signalen van een hoog ontwikkelingspotentieel zijn vaak al heel vroeg zichtbaar. Hoe kun je bij baby’s en peuters een ontwikkelingsvoorsprong herkennen? Wat valt er op in hun gedrag, hun spel en hun interactie met de omgeving? In deze verdiepingssessie nemen Lilian van de Poel (Ukiq) en Nuccia van der Poel je mee in de allervroegste ontwikkeling van kinderen met een mogelijk hoog ontwikkelingspotentieel. Ze gaan in op het belang van sensitieve observatie, het herkennen van asynchrone ontwikkeling en de manier waarop jonge kinderen met een voorsprong zich emotioneel, sociaal en cognitief onderscheiden. Je krijgt praktische handvatten om vroege signalen beter te duiden, ouders te ondersteunen en een passend ontwikkelklimaat te creëren waarin jonge kinderen tot bloei kunnen komen — zonder overvraagd of onder gestimuleerd te raken.


Sprekers: Lilian van der Poel MSc en Nuccia van der Poel MSc

Hoogbegaafde kinderen en volwassenen voelen zich vaak ‘anders’ dan hun omgeving. Dit kan leiden tot onbegrip bij familie, school of werk, maar ook bij hulpverleners. Wanneer er een mismatch is met de omgeving of het onderwijs- of werkniveau, kunnen psychiatrische klachten zoals depressie, angst, traumaklachten of persoonlijkheidsproblemen ontstaan of verergeren. Hoogbegaafdheid kan daarnaast bestaande problematiek, zoals ASS of ADHD, maskeren. 

In deze sessie staat misdiagnose en dubbeldiagnoses bij hoogbegaafdheid centraal, bekeken vanuit een levensloopperspectief. Er wordt aandacht besteed aan relevante psychiatrische diagnoses op kinderleeftijd, belangrijke ontwikkelingsfactoren richting volwassenheid en het interpreteren van klachten en functioneren bij volwassenen. De sessie biedt aanbevelingen voor een effectieve behandelrelatie en passende behandeling van hoogbegaafde cliënten. 

Spreker: Esther Roelfsema

In de maatschappij is schooluitval bij jeugdigen met een hoog ontwikkelingspotentieel een urgent thema. Deze sessie geeft inzicht in de beleving van deze jeugdigen waarbij sprake is van schoolverzuim of uitval. Verder gaan de deelnemers actief in gesprek om aan te sluiten bij het tempo van het kind/jongere met het oog op groei en ontwikkeling. Er wordt een praktische tool aangereikt om de samenwerking met betrokkenen om het kind heen te bevorderen. 

Spreker: Fenne Frumau

Hoogbegaafde cliënten denken snel, voelen intens en hebben vaak een scherp oog voor incongruentie. Een sterke behoefte aan autonomie maakt samenwerking tot een essentiële factor voor het laten slagen van de behandeling. Dat maakt het werken met deze doelgroep zowel inspirerend als uitdagend. In deze workshop verkennen we hoe persoonsgericht werken, met aandacht voor echtheid, empathie en afstemming, de therapeutische relatie verdiept en tot groei kan leiden. Aan de hand van praktijkvoorbeelden en korte ervaringsgerichte oefeningen onderzoeken we wat het vraagt van jou als professional om werkelijk in contact te zijn met deze cliënten.

Spreker: Kirsten Copier

In deze verdiepingssessie presenteren Bart Vogelaar en Sima Daoud hoe kinderen en jongeren met een hoog ontwikkelingspotentieel soms over het hoofd worden gezien - niet vanwege gebrek aan talent, maar door aspecten van diversiteit: etnische achtergrond, cultuur, sociaal-economische positie en onderwijscontext. De sprekers delen inzichten uit onderzoek en uit de praktijk over hoe vooroordelen, stereotypes en beperkte beeldvorming leiden tot onzichtbaarheid of verkeerde interpretaties van (hoog)begaafdheid. Als deelnemer krijg je handvatten aangereikt om signalen beter te herkennen, begeleidingen inclusiever te maken en het potentieel van elk kind zichtbaar te maken - ongeacht achtergrond.

Sprekers: Sima Daoud, Bart Vogelaar

Kinderen met Hoog OntwikkelingsPotentieel worden vaak aangemeld vanwege uitdagingen in emotieregulatie. Traditionele opvoedtechnieken werken vaak niet, maar waarom? Zijn deze kinderen echt zo anders dat een totaal andere aanpak nodig is? In deze workshop onderzoeken we dit door de vier pijlers van hechtingsgerichte gezinstherapie van Daniel Hughes te gebruiken: Speelsheid, Acceptatie, Nieuwsgierigheid en Empathie. We kijken naar de ouder-kind dynamiek, intergenerationele patronen en integreren elementen van schema- en systeemtherapie. Het doel: van denken naar voelen, het kind echt zien en ervaren wat het betekent om ‘anders’ te zijn, en hoe je dit als therapeut of ouder ondersteunt. 
 
Spreker: Rianne van Damme

Mensen met een hoog ontwikkelingspotentieel kunnen in hun leven in aanraking komen met capaciteitenonderzoek. Deze sessie staat stil bij de interpretatie van Wechsler IQ-profielen met hoogbegaafde capaciteiten vanuit een holistische
denkwijze. We bespreken belangrijke aandachtspunten in de interpretatie van scores. Hoe vast te houden aan de visie die je als diagnosticus beoogt na te streven in een maatschappij die nog vasthoudt aan prestatie en cijfers?


Spreker: Fenne Frumau

Personen met een hoog ontwikkelingspotentieel ervaren vaak een mismatch met de omgeving tijdens hun levensloop. Wanneer afstemming ontbreekt – een gebrek aan goodness-of-fit – kunnen frustratie, vervreemding en kleine maar ingrijpende 't'-trauma’s ontstaan. De Dialoogtoolbox Goodness-of-Fit biedt psychologen en begeleiders een praktisch en verdiepend instrument om dit proces zichtbaar en bespreekbaar te maken. De toolbox helpt om samen met cliënten vier  
kernaspecten te verkennen: interne, externe krachten en kwetsbaarheden, verschillende ontwikkelingsdomeinen, de ervaren mate van goodness-of-fit en ‘t’-trauma’s. 
 
In deze interactieve sessie maak je kennis met de theoretische achtergrond, ervaar je de werking van de toolbox aan de hand van eigen invulbladen met een kaarttool en ontdek je hoe dialoog kan bijdragen aan groei, zelfinzicht en veerkracht bij individuen met een hoog ontwikkelingspotentieel. Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en meer dan vijfendertig jaar praktijkervaring biedt deze toolbox een inspirerend kader voor het ondersteunen van optimale ontwikkeling bij kinderen, jongeren en volwassenen met een hoog ontwikkelingspotentieel.

Sprekers: Mia Frumau, Anouke Bakx