Masterclass Posttraumatische stressstoornis: nieuwe inzichten voor de praktijk  (C1716)

Toerekeningsvatbaarheid en trauma
Spreker: Prof. dr G. Meynen, Bijzonder hoogleraar forensische psychiatrie, Tilburg Law School, Tilburg University en bijzonder hoogleraar Ethiek en psychiatrie, Afdeling Wijsbegeerte, Faculteit Geesteswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam

In deze presentatie wordt allereerst gekeken naar de beoordeling van toerekeningsvatbaarheid, zowel in Nederland als over de grenzen. We lopen de criteria voor ontoerekeningsvatbaarheid in een aantal rechtssystemen langs en we constateren aldus dat deze criteria tussen rechtssystemen aanzienlijk kunnen verschillen. We gaan na in hoeverre er toch in algemene zin uitspraken te doen zijn over wat ontoerekeningsvatbaarheid wel en niet is. Vervolgens wordt meer specifiek ingegaan op trauma en PTSS in relatie tot (on)toerekeningsvatbaarheid van een verdachte.

Na afloop van dit programma onderdeel hebben de deelnemers:
Kennis over en inzicht in de betekenis van PTSS voor de vaststelling van de ontoerekeningsvatbaarheid van een verdachte.
 
Kernvragen waar antwoord op wordt gegegeven:
1. Welke aspecten van PTSS zijn van belang voor de toerekeningsvatbaarheid?
2. Wat zijn complicerende factoren bij de vaststelling?
3. Welke factoren kunnen richting geven bij de beoordeling?

PTSS als geheugenstoornis
Spreker: Dr. H.J.F. van Marle, psychiater VU-MC en GGZinGeest, Amsterdam
Traumatische herinneringen vormen de basis voor PTSS. Tijdens een standaard, op exposure gebaseerde behandeling worden trauma-herinneringen gereactiveerd om vervolgens met minder angst weer opgeslagen te worden. Dit behandeleffect wordt bestendigd tijdens de slaap volgend op de therapie, wanneer de ge-update herinneringen d.m.v. geheugen consolidatie worden geïntegreerd in lange-termijn geheugennetwerken. Dit leidt tot stabilisatie en verdere afname van de affectieve lading. Bestaande behandelingen zijn in veel gevallen niet (voldoende) effectief. De essentie van deze lezing is dat manipulatie van trauma-herinneringen tijdens slaap de mogelijkheid biedt om het behandeleffect te vergroten. Recent onderzoek in gezonde proefpersonen laat namelijk zien dat de lange-termijn opslag van vers geheugen gestimuleerd wordt door tijdens de slaap geuren of geluiden aan te bieden die tijdens het opslaan van de herinnering aanwezig waren ('targeted memory reactivation'). In deze lezing behandelt dr. van Marle de betekenis van deze ontdekking voor trauma-gerelateerde stoornissen en daagt hij de deelnemers uit om met deze kennis te brainstormen over nieuwe, innovatieve behandelingen.

Na afloop van dit programmonderdeel zijn de deelnemers:
1. op de hoogte van verschillende geheugenprocessen bij PTSS
2. op de hoogte hoe deze geheugenprocessen beïnvloed kunnen worden tijdens de slaap
3. in staat om zelf verder te denken richting nieuwe slaap-gerelateerde behandelmethodieken voor PTSS

Kernvragen waar antwoord op wordt gegegeven:
1. Hoe werken basale geheugenprocessen in PTSS?
2. Hoe kunnen geheugenprocessen beïnvloed worden tijdens slaap?
3. Hoe kan je PTSS tijdens slaap behandelen?

Psychotraumatische stress stoornis met psychotische kenmerken: diagnostiek en behandeling
Spreker: Dr. M. Braakman, psychiater en cultureel antropoloog, Propersona

Werkend in een psychiatrische kliniek voor getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen in Nederland troffen we veel patiënten aan die leden aan de symptomen van een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) en gelijktijdig ook aan chronisch psychotische symptomen, met name wanen en hallucinaties. Deze patiënten hadden eerst een PTSS ontwikkeld en daarna, vroeg of laat, kwamen daar psychotische symptomen bij. Deze psychotische symptomen reageerden erg slecht op antipsychotische medicatie. Hoe dient een posttraumatische stress-stoornis die complexer wordt door een comorbide psychose diagnostisch geïnterpreteerd te worden? Is het een vorm van schizofrenie (met verlaat begin)? Is het een complexe PTSS? Is het een speciaal soort van affectieve psychotische stoornis? Of is het een diagnostische entiteit op zichzelf: PTSS-SP (postraumatische stress stoornis met secundaire psychotische kenmerken)? Tot slot zal worden ingegaan om de medicamenteuze en psychotherapeutische behandelmogelijkheden, althans voor zover bekend.

Na afloop van dit programmonderdeel zijn de deelnemers:
1. in staat PTSS met psychotische kenmerken te diagnosticeren
2. in staat psychotische PTSS af te grenzen van schizofrenie
3. op de hoogte van alle beschikbare behandelmethoden
 
Kernvragen waar antwoord op wordt gegegeven:
1. Wat is PTSS met psychotische kenmerken?
2. Wat is het onderscheid met gewone PTSS en schizofrenie?
3. Wat voor behandelmogelijkheden zijn er?

Hoe indiceren we onze behandelingen bij gepsychotraumatiseerde patiënten?
Spreker: Dr. N. Draijer, klinisch psycholoog, VU-MC en GGzinGeest, Amsterdam

Allereerst biedt deze presentatie een inventarisatie van (het continuum van) (complexe) traumagerelateerde stoornissen variërend van simpele PTSS tot en met de ernstige dissociatieve stoornis (DIS) en hoe deze zich verhouden tot de persoonlijkheidsstoornissen. Dan bekijken we de wetenschappelijke evidentie voor de beschikbare interventies. Daarbij zal aandacht besteed worden aan het actuele debat over meteen openleggen ('exposure') versus eerst 'stabiliseren' en de daaruit voortvloeiend dilemma's bij indicatiestelling.

Na afloop van dit programma onderdeel zijn de deelnemers:
1.  Bekend met de huidige debatten over de behandeling van (complex) trauma in de vroege voorgeschiedenis
2. In staat om deze in een historische context te plaatsen.
3. Vertrouwd met de afwegingen die bij de indicatiestelling noodzakelijk zijn.

Kernvragen waar antwoord op wordt gegeven:
1. Wat is de beschikbare evidentie voor de behandeling van (complex) trauma en de vroege voorgeschiedenis?
2. Wat zijn de huidige wetenschappelijke debatten over de behandeling hiervan?
3. Welke afwegingen maakt de clinicus bij de indicatiestelling?