Zingevingsvragen, wie vult de leegte?

Pas was ik bij een afscheidsdienst in Vrijburg, een kerk in Amsterdam. Predikant was Joost Röselaers. Niet lang erna las ik een interview met hem in de Volkskrant. Daarin zei hij onder meer: ‘De kerk moet zijn rol in de samenleving opeisen en present zijn. Voor existentiële vragen is nu een leegte. Ik vind het vreemd dat de herdenking van de MH17 in Nederland in de RAI was. Claim die kerkelijke gebouwen. Maar ook: kerk, sta open. Na een ramp moet Vrijburg in Amsterdam openstaan voor de hele buurt, familieleden van slachtoffers moeten weten dat ze hier terechtkunnen.’
 
Zijn oproep – zoals ik die las een luide oproep tot verbinding met de samenleving – liet me niet los. Zeker, de kerk heeft de afgelopen decennia aan invloed ingeboet. Te lang voelden mensen zich ingeperkt; mensen wilden zélf kunnen bepalen hoe ze leven, wie ze liefhebben, wat ze denken. Vrijheid om te zijn wie je bent en hoe je wilt leven.

‘Ikkigheid’ overheerst menselijke verbinding

Twee Belgische psychiaters - Damiaan Denys en Dirk de Wachter - vinden dat mensen hierin zijn doorgeschoten en hiermee de ander uit het oog hebben verloren. De ‘ikkigheid’ is te zeer centraal komen te staan, terwijl sociale christelijke structuren zijn afgebroken. Dit gaat ten koste van de verbinding met de ander, met als gevolg eenzaamheid en sociale isolatie. ‘Mijn eigen geluk, mijn eigen leukigheid, mijn eigen ontplooiing – dat is het ultieme doel van de westerse mens’, aldus De Wachter in de Volkskrant.
 
Juist omdat mensen steeds minder bij de ander te rade gaan en terecht kunnen, gaan ze sneller op zoek naar een psycholoog, psychiater of psychotherapeut bij levensvragen en verdriet. Maar de psychologie en psychiatrie geven geen antwoord op de vraag ‘hoe te leven?’. Schrijnend vindt De Wachter het dan ook dat mensen tegen betaling over verdriet praten. ‘Dan zeg ik: ‘Is het een idee om u kwetsbaar op te stellen om zo de verbinding te leggen met de ander?’’ Want het goddelijke manifesteert zich volgens hem in de medemenselijkheid, het samen machteloos zijn. Een religieuze boodschap – en die komt tegenwoordig van een psychiater.
 

Rol van de kerk bij zingevingsvragen

Predikant Röselaers zou de rol bij zingevingsvragen graag weer willen terugpakken. Daarbij maakt het voor hem niet uit of iemand nu kerkelijk is of niet. Zo is hij nu bezig met het ontwikkelen van een biecht voor mensen die niet geloven.

Ook voor mij is de kerk geen vanzelfsprekende plek om troost en steun te zoeken en over zingeving na te denken. Veel liever ga ik naar een behandelaar om over levensvragen te praten en mezelf beter te begrijpen. Daarbij besef ik heel goed dat op dat moment mijn ‘levensvragen‘ ‘behandeld’ worden door een ‘hulpverlener’. Desalniettemin steun ik het pleidooi om het goede van de kerk te behouden, om onze sociale structuren te verstevigen waar medemenselijkheid en onderlinge verbinding centraal staan als tegenwicht tegen de ver doorgeschoten individualisering in onze samenleving. Laten we hiervoor dan wel een nieuwe vorm of nieuwe vrijplaats in het leven roepen zonder de negatieve associaties die de Kerk oproept.


Bronnen:

• De Volkskrant: Predikant Joost Röselaers: 'De kerk moet zijn rol in de samenleving terugclaimen.'
• Nieuw Wij: Damiaan Denys: 'De mens functioneert het beste als hij voldoende lijdt.'
• De Volkskrant: 'Altijd alles leuk vinden, lijkt me een vergissing'

 

 

Wil jij jezelf verder ontwikkelen op het gebied van zingeving en existentiële vragen?