Volgens Didden speelt ‘diagnostische overshadowing’ hier een rol: “Professionals schrijven nieuw gedrag vaak toe aan de beperking of het autisme, in plaats van te denken aan trauma. Daardoor blijft passende behandeling uit.”
Het boek bevat voorbeelden uit de praktijk waarin kleine signalen, zoals plotselinge agressie, teruggetrokken gedrag of slaapproblemen, uiteindelijk bleken te wijzen op traumatische ervaringen. “Het vraagt van behandelaren dat ze nieuwsgierig blijven, ook als gedrag op het eerste gezicht ‘past’ bij de beperking,” zegt Mevissen. “Herkenning is echt de eerste stap naar herstel.”
Handelingsverlegenheid bij professionals
Veel behandelaren herkennen trauma inmiddels beter, maar voelen zich nog onzeker over de behandeling. Didden: “Er heerst terughoudendheid, vooral uit zorg dat EMDR of andere trauma-interventies te heftig zouden zijn voor deze doelgroepen. Dat is begrijpelijk, maar onderzoek en ervaring laten zien dat het juist goed mogelijk is, mits je de behandeling zorgvuldig aanpast.”
Mevissen vult aan: “We willen professionals bemoedigen. Je hoeft niet altijd de behandeling zelf te doen; soms is het al waardevol als je trauma herkent en weet wanneer je moet doorverwijzen. Ons boek biedt daarvoor een kader én praktische richtlijnen.”
EMDR: effectief, mits aangepast
Beide auteurs benadrukken dat EMDR ook bij mensen met een verstandelijke beperking of autisme effectief kan zijn, zolang het aansluit bij de cognitieve en communicatieve mogelijkheden van de cliënt. “Je moet denken in eenvoud, duidelijkheid en herhaling,” legt Mevissen uit. “Gebruik visuele hulpmiddelen, korte zinnen en neem meer tijd. Soms zijn meerdere korte sessies beter dan één lange.”
Didden wijst erop dat de wetenschappelijke basis groeit: “Steeds meer studies tonen aan dat EMDR veilig en effectief kan worden ingezet bij deze doelgroepen. Maar we moeten blijven onderzoeken wat werkt, voor wie en onder welke omstandigheden.”
Volgens de auteurs is het belangrijk dat behandelaren zich niet laten afschrikken door complexiteit. “De kern van traumabehandeling blijft hetzelfde,” zegt Mevissen. “Het is onze taak om de methode toegankelijk te maken, niet om de cliënt uit te sluiten.”
Vooruitkijken: meer onderzoek, meer bewustzijn
De auteurs hopen dat hun boek bijdraagt aan een cultuuromslag in zowel de GGZ als de VG-zorg en ze bij dichter elkaar brengt. “Trauma is geen zeldzaam verschijnsel, ook niet bij mensen met een beperking,” zegt Didden. “We willen dat behandelaren en begeleiders dat vanzelfsprekend meenemen in hun diagnostiek en behandeling.”
Mevissen ziet nog veel werk aan de winkel: “We weten inmiddels dat traumabehandeling kán bij deze doelgroepen. De volgende stap is dat het ook overal gebeurt waar het nodig is, met voldoende scholing, intervisie en ondersteuning.”
Op onderzoeksgebied willen ze verder verdiepen in wat werkt voor specifieke subgroepen, bijvoorbeeld mensen met autisme en een hoge mate van sensorische gevoeligheid. “Er is nog veel te ontdekken,” aldus Didden. “Maar de richting is duidelijk: trauma verdient altijd aandacht.”
‘Blijf kijken voorbij het gedrag’
Tot slot hebben beiden een duidelijke boodschap voor professionals die zich soms machteloos voelen bij complexe problematiek.
“Blijf nieuwsgierig,” zegt Mevissen. “Gedrag is nooit zomaar gedrag. Achter woede, angst of teruggetrokkenheid kan een geschiedenis van pijn schuilgaan.”
Didden besluit: “Je hoeft het niet allemaal alleen te kunnen. Maar je kunt wél het verschil maken door te zien wat er speelt en te weten waar je hulp kunt halen. Dat begint bij kennis, compassie en samenwerking.”
Directe toepassing van het boek
Liesbeth Mevissen verzorgt bij RINO Groep twee cursussen waarin de inzichten uit het boek direct terugkomen.
Wat ze van cursisten terug hoort, stemt hoopvol. “Veel behandelaren zeggen na afloop: ik kijk nu anders. Ze durven trauma sneller te benoemen en voelen zich zekerder in het contact met cliënten. Dat is precies wat we willen bereiken.”
Didden vult aan: “Onze gezamenlijke missie is dat kennis over trauma niet in boeken blijft, maar echt landt in de behandelkamer.”
Meer informatie over het boek:
Trauma bij mensen met een verstandelijke beperking of autisme – Herkennen en behandelen door Liesbeth Mevissen & Robert Didden (2025)
