Seminar Neuropsychotherapie: grenzen aan behandelbaarheid en alternatieven  (C2406)

Vaktherapie is een behandelvorm waarin ervaringsgerichte werkvormen op een therapeutische wijze worden toegepast bij een breed scala aan patiënten met psychische problemen. Kenmerkend is dat de therapeut gebruik maakt van beeldende materialen, beweging, dans, drama, muziek of spel. Dit geeft de mogelijkheid om mensen in actie te brengen of tot andere inzichten te brengen.

Er is sprake van een bottom-up benadering, waarbij basale processen centraal worden gesteld, zoals arousal, bewustwording van lichamelijke signalen en zintuiglijke waarneming. Vanuit de basale processen wordt invloed uitgeoefend op hogere orde processen, zoals de cognities van de cliënt. Met behulp van therapeutische methoden wordt de focus van cliënten verlegd van ‘het denken over’ naar de directe beleving in het hier-en-nu. In de therapie benadrukken vaktherapeuten de sterke kanten en mogelijkheden van een cliënt en bevorderen succeservaringen.

In de praktijk zien therapeuten positieve resultaten en zijn cliënten tevreden, maar is dat ook wetenschappelijk aangetoond? Eh hoe kunnen we effecten verklaren? Susan van Hooren zal ingaan op het wetenschappelijk onderzoek dat de afgelopen jaren is uitgevoerd naar de effecten van vaktherapeutische interventies en de theoretische perspectieven. Koert van Essen is muziektherapeut en zal enkele vaktherapeutische principes laten ervaren door specifiek de rol van muziek binnen muziektherapie inzichtelijk en voelbaar zal maken.

Leerdoelen:

• Je leert wat vaktherapie is en volgens welke principes wordt gewerkt
• Je leert over de effecten van vaktherapeutische interventies en hoe de effecten verklaard kunnen worden
• Je krijgt inzicht in de toepassing van vaktherapeutische methoden

Niet aangeboren hersenletsel (NAH) kan leiden tot fysieke beperkingen, aanhoudende cognitieve stoornissen, gedragsregulatieproblemen en emotionele problemen. Mensen met NAH hebben hierdoor een verhoogd risico op het ontwikkelen van angst en depressieve symptomen. De behandeling van angst en depressieve symptomen na NAH is complex. ACT richt zich op de acceptatie van moeilijke gevoelens, gedachten en lichamelijke sensaties en op het leven van een waardengericht leven zonder te vechten met de door NAH veroorzaakte fysieke en emotionele beperkingen. BreinACT is een aangepaste ACT behandeling speciaal ontwikkelt voor de behoeftes en zorgen van mensen met angst en/of depressieve klachten na hersenletsel. BreinACT is op lange termijn effectief voor het verminderen van angst en depressieve klachten bij NAH.

Je leert wat ACT is, hoe je dit bij NAH kan toepassen en wat de valkuilen zijn. Daarnaast leer je het BreinACT protocol als handleiding voor therapeuten en werkboek voor patiënten.
 

Oplossingsgerichte therapie is een krachtengerichte vorm van psychotherapie. De therapeut onderzoekt met de client wat welbevinden voor iemand betekent en hoe de client zijn krachtenkant kan inzetten om welbevinden dichterbij te brengen. Deze psychotherapeutische focus draagt tevens bij aan gevoelens van hoop en empowerment bij de client. Omdat er vooral gewerkt wordt met wat de client al in zich heeft en het perspectief van de client als uitgangspunt wordt genomen, spelen cognitieve stoornissen zoals geheugenproblemen of een gebrek aan ziekte-inzicht, vaak geen beperkende rol. Tot slot wordt de inzet van oplossingsgerichte therapie vaak als lichter en minder zwaar ervaren door de therapeut. Kortom een belangrijk therapieparadigma in het werken met mensen met hersenletsel.

Je leert over het ontwikkelen van een oplossingsgerichte mindset, het formuleren van een gewenste toekomst met daarbij het uitvragen van uitzonderingen en omgang met lijden zodat je dit direct in de praktijk kan toepassen.
 

Hoe kunnen er vanuit het perspectief van sociale gezondheid interventies binnen de zorg kunnen worden ingezet gericht op het vergroten van de kwaliteit van leven van mensen met dementie en mantelzorgers. In deze sessie wordt besproken hoe professionals de naasten die een groot deel van de zorg dragen eerder kunnen bereiken om overbelasting in een later stadium te voorkomen en hoe zij zich kunnen richten op mogelijkheden en kwaliteiten ondanks de uitdagingen die dementie met zich meebrengen.
 
Leerdoelen:

• Kennis nemen van de mogelijkheden en state-of-the-art onderzoek op het gebied van psychosociale ondersteuning van mensen met dementie en hun naasten
• Kennis nemen van eHealth ondersteuningsmogelijkheden/zorg op afstand met het oog op de toekomstige dubbele vergrijzing
• Toelichting specifieke oplossing: blended care zelfmanagement programma Partner in Balans; inhoud en toepassing

Prof. dr. Rudolf W.H.M. Ponds (1960) is geregistreerd klinisch neuropsycholoog en hoogleraar/hoofd van de afdeling Medische Psychologie van het Universitair Medisch Centrum Amsterdam. Daarnaast is hij werkzaam op de afdeling Hersenletsel van het revalidatiecentrum Adelante en voorzitter van de sectie Neuropsychologie bij het NIP. In 1998 promoveerde hij op geheugenklachten bij ouderen. Hij is een ervaren docent, onderzoeker en clinicus op het gebied van diagnostiek en behandeling van vroege dementie en niet-aangeboren hersenletsel, in het bijzonder emotionele - en gedragsmatige gevolgen en de consequenties voor het systeem.

Drs. Peter Smits, klinisch psycholoog, is verbonden aan het zorgprogramma Brein in Beweging van revalidatiecentrum de Sint Maartenskliniek. Binnen dit poliklinische zorgprogramma worden mensen met hersenletsel gerevalideerd. Hij onderzoekt momenteel de behandeleffecten van dit zorgprogramma en ook de invloed en benadering van verstoorde symptoomvaliditeit binnen de neuropsychologische revalidatie. Eerder was hij redacteur van de handboeken Neuropsychotherapie en Revalidatiepsychologie.

Prof. dr. Susan van Hooren is hoogleraar klinische psychologie aan de Open Universiteit en vakgroepvoorzitter van de vakgroep Klinische psychologie. Ze verricht onderzoek naar effecten en werkingsmechanismen van (vak)therapeutische interventies met focus op transdiagnostische factoren. Haar onderzoek is sterk praktijkgericht en richt zich op verschillende (sub)klinische groepen, waaronder mensen met dementie, depressie, persoonlijkheidsstoornissen, licht verstandelijke beperking. Ze is een ervaren docent en spreekt geregeld op (inter)nationale congressen en symposia.
 
Koert van Essen is als PhD student verbonden aan de Open Universiteit, afdeling klinische psychologie. Hij doet onderzoek naar werkingsmechanismen van muziektherapie bij mensen met de ziekte van Alzheimer. Daarnaast is Koert van Essen verbonden aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen als docent aan de opleiding muziektherapie. De afgelopen twintig jaar heeft hij gewerkt als muziektherapeut, waarvan de laatste zes jaar in de ouderenzorg bij LVR in Bedburg-Hau (Duitsland).
 

Jeanette Dijkstra, klinisch (neuro)psycholoog en psychotherapeut is werkzaam in Maastricht UMC als afdelingshoofd Medische Psychologie. De belangrijkste focus in haar klinische werk ligt op interventies (groep, individueel en online) bij patiënten en hun systeem om na een heftige somatische gebeurtenis (dementie, kanker, MS, hersentumor, traumatisch hersenletsel, CVA) ze weer op de rails te krijgen richting een waardengericht leven met de klachten horende bij het ziektebeeld (vermoeidheid, cognitieve stoornissen, angst- en stemmingsklachten, toegenomen prikkelgevoeligheid etc).
 

Marion Klaver, GZ-psycholoog en cognitief gedragstherapeut en werkzaam in de intramurale ouderenzorg en als universitair docent verbonden aan de faculteit ouderengeneeskunde van het Amsterdam UMC. De belangrijkste focus in haar werk is de individuele en mediatieve inzet van krachtengerichte psychotherapie met mensen met NAH en hun omgeving. Over deze onderwerpen geeft zij onderwijs, supervisie en publiceert ze graag.
 

Lizzy werkt nu 11 jaar met mensen met dementie en hun naasten; eerst als onderzoeker en later ook als clinicus. In 2016 is zij gepromoveerd op de ontwikkeling en evaluatie van een ondersteuningsprogramma voor naasten van mensen met dementie en zij heeft hierna een aantal jaren als psycholoog in verpleeghuizen en op de afdeling medische psychologie gewerkt, waar ze niet alleen met dementie, maar ook met Parkinson, NAH en de ziekte van Huntington in aanraking ben gekomen. Haar focus van behandeling ligt met name op omgaan met de beperkingen en op zoek gaan naar manieren om, ondanks de beperkingen, een zo fijn mogelijk leven te leiden samen met de naasten. Momenteel werkt zij als onderzoeker/docent en coordinator psychosociaal onderzoek bij het Alzheimer Centrum Limburg; een samenwerkingsverband tussen de universiteit Maastricht en MUMC+, waar haar onderzoek zich richt op het vertalen van psychosociale behoeften in zorginnovaties en deze in de dagelijkse praktijk te implementeren. Een voorbeeld hiervan is het Partner in Balans programma (www.partnerinbalans.nl), een transdiagnostische tool voor mantelzorgers (van o.a. dementie (op jonge leeftijd), FTD, de ziekte van Parkinson en Huntington).