Spel gaat altijd over jezelf

Interview met Theresa Foks-Appelman

28 mei 2020

Hoofdopleider Theresa Foks-Appelman

‘Als speltherapeut ben je in eerste instantie getraind in het op een praktische manier uitwerken van de problemen die een kind aangeeft in zijn spel. Maar alles wat daarin naar voren komt, heeft ook een diepere psychologische betekenis. Zo kan een tekening van een moederfiguur bijvoorbeeld wijzen op een koningin of een heks, en staat touwtjespringen ook voor in het middelpunt staan. Achter zulke symbolen gaan diepere, non-verbale gevoelens schuil. Als je weet hoe je daarmee kunt werken, kun je met een kind komen tot resultaten die blijvender zijn dan bij pure gedragstherapie - omdat het dan niet zozeer gaat over het gedrag, maar over de basis waaruit de problemen voortkomen’, aldus Theresa Foks-Appelman, hoofdopleider van de Post-hbo opleiding spelobservatie en Sandplay. Deze online opleiding leert je hoe je als therapeut een spelproces bij kinderen van 2 tot 14 jaar begeleidt en er betekenis aan geeft, zowel in de behandelkamer als online.

Collectief geheugen

‘Deze vorm van speltherapie werkt zo goed omdat die raakt aan onze primaire drijfveren als mensen. In ons collectief geheugen zit heel veel dat we geërfd hebben van onze voorouders, maar waar we ons niet meer bewust van zijn. In spel komen elementen daarvan weer boven, en dat fascineert mij enorm. Alle kinderen ter wereld spelen en ze vinden altijd wel iets om dat mee te doen. Zand en water zijn speciaal omdat het veelzijdige en natuurlijke materialen zijn die altijd uitnodigen tot spelen. Dat contact met de natuur helpt je om ook met je eigen natuur in contact te komen. Daarom besteden we in deze opleiding veel aandacht aan diverse vormen van zandspel.’

Zelf ervaren

‘Vrij kunnen spelen is heel belangrijk voor kinderen. Als volwassenen moeten we ons er dan ook zo weinig mogelijk mee bemoeien, bijvoorbeeld door met spelregels te komen. Als therapeut stelt dat tegenstrijdige eisen aan je: je moet een kind kunnen helpen om spontaan te spelen. In de opleiding doe je de vaardigheden op om de juiste vragen te stellen en bruikbare observaties te doen. Maar je ervaart ook heel persoonlijk hoe het werkt door zelf te tekenen en opstellingen te maken in het zand. Dan besef je dat spel altijd over jezelf gaat en soms dingen in beeld brengt die je niet van jezelf wist.’

'Ook bij online therapie gaat het erom de therapeutische betekenis van het spel optimaal in te zetten'
Theresa Foks-Appelman

Online therapie

Is het niet mogelijk om een kind persoonlijk in de spelkamer te ontvangen, bijvoorbeeld vanwege het coronavirus of als een kind te ziek is of te ver weg woont? Dan kun je in sommige gevallen het spelproces ook online begeleiden, observeren en er betekenis aan geven.

Theresa Foks Appelman: ‘Ook bij online therapie gaat het erom de therapeutische betekenis van het spel optimaal in te zetten. Als speltherapeut zorg je ervoor dat het kind niet alleen maar leuk bezig is, maar dat er een spel wordt gespeeld, een verhaal wordt verteld of een tekening wordt gemaakt waarin het kind zich zo vrij mogelijk kan uiten en zich begrepen voelt. In deze opleiding leer je welk spel je kunt laten spelen en hoe je kunt meekijken of reageren, zowel in de behandelkamer als online.’
Het bijzondere van deze online opleiding is dat zowel de docent als de deelnemers in hun eigen spelkamer kunnen zitten, waardoor de online therapiesituatie zoveel mogelijk kan worden beleefd.

Spel werkt

‘Met deze opleiding hoop ik de deelnemers niet alleen een basis te geven om aan de slag te kunnen met de behandelde vormen van speltherapie, maar ze ook warm te maken om zich verder in deze richting te ontplooien. Spel staat terecht steeds meer in de belangstelling: niet alleen in de maatschappij - bijvoorbeeld door de populariteit van computerspelletjes onder kinderen én volwassenen - maar ook onder hulpverleners. Omdat ze merken dat deze benadering werkt.’