Dit is de eerste blog van Hedda van ’t Land, sinds mei 2016 directeur van de RINO Groep. Kwaliteit van zorg aan mensen met psychische problemen is haar missie, met een focus op inzichten waar professionals in de praktijk ook écht iets aan hebben. Hedda heeft bij het Trimbos-instituut gewerkt aan de ontwikkeling van zorgstandaarden. Binnenkort verschijnen de eerste zorgstandaarden. Wat heb jíj als professional hier aan?
13 september 2016
Patiënten centraal dankzij zorgstandaarden; wie wil dat nou niet?
‘Alles goed en wel, maar wat móet ik met die zorgstandaarden? Kun jij mij uitleggen wat zorgstandaarden meer te bieden hebben? Jij was toch betrokken bij de ontwikkeling van zorgstandaarden? We hebben toch al richtlijnen?' Deze vragen zijn mij de laatste tijd al door veel hulpverleners gesteld. Met als meest prangende vraag: 'Houd ik als hulpverlener wel voldoende ruimte over om vanuit mijn eigen klinische ervaring te handelen?’
Ik weet het; veranderingen geven onrust, en onbekend maakt onbemind. Maar of je wilt of niet, de zorgstandaarden komen eraan! En als professional ben je dan aan zet om daar wat mee te doen. Zelf vind ik het geruststellend dat alle partijen die hierbij betrokken zijn koste wat het kost geen beperkend ‘papieren monster’ willen, maar dat ze écht iets toe moeten voegen in de praktijk. Ze vergroten transparantie, kwaliteit en keuzemogelijkheid, zonder professionals aan handen te binden. Klinkt dat veelbelovend? Lees dan nog maar even verder…
Patiëntervaring véél meer centraal
Natuurlijk kan ik uitgebreid verhalen over hoe en waarom zorgstandaarden zijn ontstaan. Maar we hebben het allemaal druk, dus ik doe een poging tot bondigheid (en mocht je wel meer tijd hebben, lees dan het stukje ‘historie’ onder aan dit blog).
Richtlijnen en zorgstandaarden bevatten allebei wetenschappelijk bewijs over werkzaamheid van behandelingen. Hoe zorgstandaarden dan van richtlijnen verschillen? Dat zal ik je uitleggen. Die verschillen zie ik namelijk ook meteen als de belangrijkste pluspunten van zorgstandaarden. Zo vormen - afgezien van wetenschappelijke kennis - namelijk ook praktijkkennis en ervaringskennis de basis van een zorgstandaard. De visie en meningen van patiënten nemen een centralere plek in. Ze beschrijven vanuit het perspectief van de patiënt wat goede zorg bij specifieke psychische aandoeningen inhoudt.
Daarnaast beschrijft een zorgstandaard het gehele zorgcontinuüm. Zo ontstaat meer samenhang in de geleverde zorg en is duidelijk wíe welke zorg mag aanbieden. En dat verkleint aanzienlijk het risico dat een patiënt tussen wal en schip raakt.
Verder staan zorgstandaarden ook stil bij de vraag wánneer een behandeling te stoppen, of wánneer andere behandelingen in te zetten. Door toevoeging van een set kwaliteitsindicatoren, die kwaliteit en doelmatigheid van zorg kunnen meten is voor alle betrokkenen helder wat zij kunnen en mogen verwachten in een zorgtraject. Geautoriseerde zorgstandaarden, die dus aan de kwaliteitseisen voldoen, worden opgenomen in het Register van het Kwaliteitsinstituut.
Last but not least: de manier waarop zorgstandaarden geraadpleegd kunnen worden, is pas écht innovatief. Niet langer schriftelijk, maar modulair via digitale ontsluiting van een database. Daar komt dan ook nog eens bij dat de patiëntenversies gaan bijdragen aan de keuzevrijheid en transparantie voor de patiënten.
Zorgen over vrijheid van professioneel handelen
Wat dan overblijft, is de vraag over de mate van vrijheid van professioneel handelen. Sommige hulpverleners maken zich zorgen dat zorgverzekeraars de zorgstandaarden als leidraad gaan nemen bij besluiten over zorginkoop. Daarnaast hoor ik geregeld de opmerking dat psychische klachten en symptomen lang niet altijd eenduidig en onder één noemer (zorgstandaard) te vangen zijn, en dat comorbiditeit veel voorkomt. En hoe moet dat dan als een zorgstandaard zich op een specifieke stoornis richt?
Voor acceptatie en adoptie van de zorgstandaarden is het volgens mij cruciaal dat professionals regie en voldoende ruimte ervaren om in specifieke situaties op basis van eigen inzichten, kennis en expertise te kunnen handelen. Daarnaast ben ik van mening dat investering in scholing en deskundigheidsbevordering nodig zijn om vertrouwd te raken met de modulaire ontsluiting van zorgstandaarden waarmee kwalitatief goede zorg op maat mogelijk wordt (ook als er sprake is van comorbiditeit) en daarbij spelen de ervaringen van patiënten met een of meerdere psychische aandoeningen een centrale rol. En wie wil dat nu niet?
Hulp, advies en ondersteuning
Vanzelfsprekend wil de RINO Groep professionals en instellingen van harte helpen, adviseren en actief ondersteunen. Wij hebben ruime ervaring met scholing aan hulpverleners in de (specialistische en generalistische basis-)ggz, jeugdzorg, buurt- en wijkteams, forensische zorg, verstandelijk gehandicaptenzorg, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang in aanbevolen behandelingen. Bijvoorbeeld EMDR bij posttraumatische stressstoornis, oplossingsgerichte psychotherapie bij depressie, schematherapie en Mentalisatie Bevorderende Therapie bij persoonlijkheidsstoornissen.
Natuurlijk mogen hulpverleners dus óók op ons rekenen zodra de zorgstandaarden er zijn.
Dr. Hedda van 't Land
Directeur RINO Groep
h.van.t.land@rinogroep.nl
Historie van de zorgstandaarden
In het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ 2013-2014 hebben overheid, zorgaanbieders, cliënten en verzekeraars gezamenlijk afspraken gemaakt hoe zij de ggz-zorg doelmatiger, efficiënter en effectiever kunnen vormgeven. De zorg moest veel dichter bij huis gegeven worden en vooral niet zwaarder dan nodig. Ook moest de huisarts betere ondersteuning geven en betere samenwerking in de keten ontstaan. Een hervorming van de ggz werd in gang gezet en een ambitieus kwaliteitsprogramma werd opgestart, waarbinnen de ontwikkeling van zorgstandaarden en generieke modules een belangrijke plek innam. Het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz - een samenwerkingsverband van patiënten en naasten, zorgprofessionals, zorgaanbieders en zorgverzekeraars opgericht in 2013 - kreeg de taak om te zorgen voor adequate ontwikkeling, financiering en begeleiding bij de ontwikkeling en implementatie van zorgstandaarden. Sindsdien is er hard gewerkt aan de ontwikkeling van multidisciplinaire zorgstandaarden voor de belangrijkste psychische aandoeningen. Binnenkort is het zover en zijn de eerste zorgstandaarden beschikbaar.